۲

 

دویم :بیدل د ریاکارو زاهدانو اوشیخانو وروسته  په زړښت  او دزړو په کارونو او هیلو نیوکې کوي اوپه طنز لیکي : چې زوړ سوې، ملادی کړوپه او ذره بینی اینکی دی په سترګو سوې بیا نو شهوت ا ومستی ستاسره نه ښايي

چې زوړ سوی او وېښته دی سوله ټوله  پشم

حیف دی  چا  لا هڅه وکړې د  شهوت او خشم

بې اینکو شی نه وینې په سترگو

اې ړونده ! نن   دی سترگه غواړي سترگه

هغه په دې  لاندې  شعر کښې غرور سپین ږیرو ته شرم بولې او سزا يي له لینډۍ سره  پرتله کوي او وايي:

 

غرور د خجلت هینداره  ده سپین ږیرو ته

لېندۍ د خپل غروره کږه پاته کیږي

خجلت  د زنګي له زړه تورګي  نه وړي

که هر څومره یې خولې مالومي سي سپيني

 بیدل له  ځانه سره وايي زوړ سوم خو لا پوه نه سوم چې دنیا  د چا د ماشومتوب  لوبه  ده

 

افسوس په سپین ږیرتوب لا پوه نسوم

چې دنیا د چا د ماشومتوب لوبه ده

 بیدل په سپین ږیرتوب کښې شینې چیچل پستي بولې او په طنز وايي ولي سپین بڼکې کارغه مرداري خوړل پریږدي؟!

 

زوړ سود شینو چیچلو  د پستې خوی یې لا سته

ولي غول خوړل بس کړي دا سپین بڼکې کارغه

سپين ږیرو د ځوانو هیلو  د غندو وروسته بیا خلکو ته مخه کوی او هغوی ته وايي

دا زړښت په مفته لاس ته نه راځي 

 هرخاص نوم د یوشی مسما ده

برګ يې مه بوله چې دخر لکۍ او  ورږسی سپین

بیدل هغو انسانانو ته چې د سپين ږیرو ته په درنه سترګه نه ګوري په طنز وایي :

 

  د خلکو سترگې چې لري دا بې تمیزي

 په لمر کې  سیاهی  کیږی مگر سپین

بیدل د زړښت په هکله له  ځان سره وايي:  زړښت  به مې  اخیر  مات کړي، ډودۍ به مي  د زړه داغ او کالی به مي کفن کړي  داد سپین سر پنبه ډیره خطرناکه ده  اخیر به ما وسوځي

زړښت به اخیر ماته وي زما

ډوډۍبه د زړه داغ او کالي به کفن وي زما

ایمن نه یم د سپینو وېښتو له یرغله

 دا پنبه به اخیر   وسوځی  ما

۳- بیدل د خلکو بدو کړو ته هم ګوته نیسی او وايي :

افسوس یو گړی له حرصه بې غم نه سو

ازاد مو ژوند ونه کړ ادم نه سو

د اعتبار په عالم کي  مړه سو او خاوری هم

یاني : غوښتل مو کس سو  ،خس هم نسو

۴- بیدل یو عارف دی هغه   مړینه ،  پیدایښت ، اخیرت  ډیر یادوی  خو یو وار يي په طنز داسې بیانوي:

(ژباړه)

 

بیدله !  بیا هغه فرصت د بد مستی چیري دی؟

او هغه جام او ساغر چې مات سوه چیري دی ؟

که لاس په وینو کړې له ډیرو مښولو

هغه لاس چې د حنا رنگ یې ولاړ  ، چیري دی ؟

بیدل  دانسان وروسته پر عالم  هم نیوکه کوی او په طنز وايي :

(ژباړه)

وګوره دا بې تمیزه افسانه د عالم
پریږده   دا لږ او ډیر  وکړه فهم 

شیطان ته طوق واچول سو  د غضب

له جنته يې بهر کړ ادم

بیدل د  خپلوشعرونو د زړه پوری کولو لپاره له  طنزی  توکو څخه  دیو  جالب عنصر په ډول ګټه اخلي او په هغه خپل هندی مکتب سینګاروي.

 بیدل په خپل ځانګړې ډول دا طنزي توکي  بیانوي او ډیر  طنز ونه يې له  درده  د هجوی او هزل تر پولي رسیږي اوان  کله تر هغه هم  ور تیریږي،ځکه  کله چې د چارواکو خښم   خولې بندي کړي او نادودی د حکومت  وجدان او اخلاق له منځه یوسی نوبیا پام د طنز اوظرافت خوا ته ګرځي نو کله کله دا طنزونه له ډیر خښمه  او جوشه  د هجو او هزل په لومه کښې موښلي

هجو په نیغه  دیو چاد عیبونو غندولو، ښکنځلو ، پوچو خبرواو بد ویلو ته وایي او هزل بیا هغه د ی چې پرچا ناروا وايي یا  دهغه شیانو ویل  دی چې  دادب او اخلاق ضد وي  په اصل کښې  طنز په خپله لمن کې هجو او هزل پالي او له  بې عدالتي سره هغه  د یوې وسلې په ډول کاروي .

 د بیدل طنز  په دو پښو ولاړ دی  یو يې په عرفانی ادبیاتو کښې د ناخوالو  کړویادونه  ده  یاني   د ریا کارو  زاهدانو او شیخانو  دبدوکړو وړو یادونه ، غندنه او رسوا کونه ده اوبل يې په  عامو مسایلو او ټولنیزو ناخوالو نیوکې دی   یانی د زورواکو او شتمنو د بدو کړو وړو رسوا ینه اوغندنه   ده .

بیدل زاهد ته په هزل وايي که څه ډیر اودسونه تازه  کوې مګر نه پاکیږې کاش یو شرابي دي پر مخ میتازي وکړي.

زاهده ! څه مرداري ده؟ له بده خویه

له مستانوسره هیچا سم  ونه لیدې !

 یو عمر اودس  تازه کوی او لا ناپاک یې

اې کاش!  شرابي دي پر مخ بولي کړي  وای

***

 بیدل شیخ ته د هغه  د  خر کیدو مبارکي وايي:

(ژباړه)

شیخه! ځانمنی دی مبارک سه

 په خپل سربریداو تښته دی مبارک سه

 نن د څو حیوانانو په  باور

ادم سوی یې ،  خری دی مبارک سه

 بیدل  دا وار زاهد ته د شتود هوس اوپه دنیا  کښې د ګوټ ناستی مبارکي وايي:

  هغه ته وايي زړه دی د خلکو له سوچه بیغمه کړی دی ګوټ ناستی سوې يې یاني د بیت الخلا حالت  دی مبارک سه !

(ژباړه)

زاهده د شتنمی هوس دی مبارک سه

 د یوازیتوب دنیا دی مبارک سه

زړه دی خالی کړی د خلکو له سوچه

د بیت الخلا وضع دی مبارک سه

 بیدل د ریاکارو زاهدانو په  هجو کښې وايي :

 

 

دومره اوږده ږیره څه مانا لري؟

یږ سړیه څه ظلم  دی اخیر

وویرېږه  له لونګۍ پر سر زاهده

پوچه دعوی په دی سامان د ږیرې

یو نخود سر او سل منه لنګوټه

شیخ چې عرش ته ونه الوزی نو وکړی څه 

دا لږ او ډیر څه مانالري؟

 بیله وزره  ږیره څه مانا لري ؟

بیدله  دلته ټوله ږیرې اود اس کاکلان دی

ملت او دین څه مانا لري؟

 

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه:

ژباړه: